Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?

Günümüzde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu sık sık karşıya karşıya kaldığımız bir problemdir. Peki bu kadar yaygın olarak görülen DEHB nedir?  Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu aşırı hareketlilik, istekleri erteleyememe(dürtüsellik) ve dikkat sorunları belirtileriyle giden bir nöropsikiyatrik bozukluktur. ‘’ Hiç yerinde durmayan’’ , ‘’devamlı eşyalarını unutan’’ , ‘’başladığı işi bitiremeyen’’ … vs. gibi pek çok sıfatla nitelendirilen çocuklardır. Bir çocukta bu belirtiler yedi yaşından önce gözükmeye başlamış ve en az altı ay devamlılık göstermişse ve bu belirtiler yani aşırı hareketlilik, dürtüsellik, dikkat sorunları kişinin günlük yaşamını etkileyecek boyutta ise DEHB var diyebiliriz.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu aşırı hareketlilik, dürtüsellik ve dikkat sorunlarını kapsar fakat bu sorunları ayrı ayrı ele almalıyız çünkü bazı çocuk ve gençlerde her iki sorun birden varken bazılarında sadece aşırı hareketlilik-dürtüsellik sorunları bulunmaktadır. Peki bunların belirtileri neler olabilir?

Dikkat Sorunları: Yönergeleri başından sonuna kadar takip edemezler. Dikkatini bir noktaya toplayamama, evde veya okulda eşyalarını sık sık kaybetme, detayları gözden kaçırma, düzensizlik, ilginin kolayca başka yöne kayması gibi belirtiler görüldüğünde dikkat sorunları var diyebiliriz.

Aşırı Hareketlilik: Bir çocuğa aşırı hareketli diyebilmemiz için kendi yaşıtlarıyla karşılaştırıldığında belirgin olarak daha fazla hareketli olması gerekmektedir. Buna ek olarak, bu hareketlilik, oyun, anaokulu ve okul gibi günlük olaylarda çocuk aile veya başka kişiler için sorun oluşturduğunda aşırı hareketli diyebiliriz.

Dürtüsellik: Sonunu düşünmeden eyleme geçme olarak tanımlanabilir. Sırasını beklemekte zorlanma, çoğu zaman sorulan soru tamamlanmadan cevabını verme, acelecilik, kurallara ve otoriteye karşı gelme, riskli eylem ve hareketleri sevme gibi belirtiler gözüktüğünde dürtüsellik var diyebiliriz.

     Bu belirtilerin ne zamandan beri var olduğu ve ne kadar süre devam ettiği önemlidir. Diğer önemli konu ise bu belirtilerin nerelerde görüldüğüdür. Bir kişide DEHB var diyebilmek için en az iki alanda bu belirtilerin bulunması gerekir (okul ve ev gibi) ve bir kişide DEHB olup olmadığını anlamak için olabildiğince fazla kaynaktan bilgi alınmalı bu kaynaklar; anne-baba ve çocukla görüşme, öğretmen, okulun rehberlik birimi, etüt, spor hocası olabilir. Ne kadar çok kaynaktan bilgi toplanırsa doğru tanı koyma olasılığı o derece artar.

     Genellikle dikkat sorunları olan çocukların dikkat problemleri okul yıllarına kadar fark edilmez veya göz ardı edilir. Tabi ki de bir çocuğun dikkati yetişkinlerden daha azdır. Sekiz yaşındaki bir çocuğun saatlerce oturup ödev yapmasını bekleyemeyiz fakat dersinin başından beş dakikada bir kalkan, ders başında veya sınıfta sürekli dalan, canı istediği şeye dikkatini verip derse dikkatini veremeyen, dağınıklığı, unutkanlığı belirgin olan bir çocukta dikkat eksikliğinden şüphe duyulmalıdır.

DEHB neden olur?

  Yapılan araştırmalara göre DEHB’nin ortaya çıkmasında kalıtsal faktörlerin önemli olduğu söylenmektedir. Yaklaşık olarak %80 kalıtımın etkili olduğu, %5-10 diğer etkenlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Diğer etkenler ise; gebelikte alkol-sigara kullanımı ve annenin geçirdiği hastalıklar, doğum sırasında yaşanan sorunlar, kurşun gibi zehirli maddelerle karşılaşılması, aile işleyişi ve işleyişinde bozukluklar olabilir.

  DEHB ile beraber görülen bozukluklar ve sorunlar da mevcuttur. DEHB ile yaygın olarak beraber görülebilen sorun; karşıt olma karşı gelme bozukluğudur. . Karşıt olma karşı gelme bozukluğu olan çocuklarda inatçılık, öfke patlamaları, kurallara uymama ve karşı gelme belirtileri görülür. Diğer sorunlar ise; davranış bozukluğu, öğrenme bozukluğu veya depresyon, kaygı olabilir.

DEHB’nin tedavisi

  DEHB doğru ve erken tanı konulduğunda son derece hızlı ve kolay tedavi edilebilen bir bozukluktur. En etkin tedavi yöntemi ise ilaç ve buna ek olarak ebeveyn eğitimidir. DEHB temelde nörobiyolojik nedenler sonucunda oluşan bir hastalık olduğundan ilaç tedavilerinin diğer tedavi seçeneklerinden daha etkili olması oldukça doğaldır. Fakat okul öncesi dönemdeki DEHB’li çocukların tedavisinde ilaç dışı seçeneklere öncelik verilmesi, mecbur kalınırsa ilaç tedavisine geçilmesi önerilmektedir.

  Ebeveynlerde mutlaka destek almalılardır. Hem kendileri açısından hem de çocuğa karşı yaklaşımları açısından oldukça önemlidir.

Kaynak

Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan & Prof. Dr. Cahide Aydın - Anne-Baba ve Eğitimciler İçin - Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu

                                                                                   Psikolog Saynur İÇYÜZ