İstediğini ağlayarak yaptırmaya çalışan çocuğa nasıl davranmalıyız?

Ödül ve pekiştireç yöntemi nasıl uygulanmalıdır?

Bebek doğduğu andan itibaren ağlamaya başlar. Konuşamadığı için acıktığında, bir yeri ağrıdığında, tuvaleti geldiğinde, herhangi bir rahatsızlık durumu yaşadığında kendini başka türlü ifade edemeyeceği için ağlar. Ağladığında anne gider ve bir sorun var mı diye bebekle ilgilenmeye başlar. Ağlamayı susturmak için rahatsızlığını bulur ve çocuk tatmin olduğunda susar. Bebek şöyle düşünüyor “ağlamak iyi bir şey, ağladığım süre içerisinde hayatta kalabiliyorum, acımı duyurabiliyorum ve insanlar önlem alıyor”. Rahatsızlık hissi sonucunda ortaya çıkan ağlama ve buna karşın ebeveynin gelip rahatsızlığını geçirmesi olumlu bir pekiştireç olarak bebeğin zihnine kazınıyor. Herhangi bir davranışın devam etmesi, o davranışın sonuçları ile bağlıdır. Siz bir davranışın sonucunda ödül alıyorsanız o davranış devam eder.

Çocuk artış 2 yaşında ve konuşarak kendini ifade edebiliyor. Ama önceden gelen ağlama davranışı sonrası ödül mekanizması koşullanması ister istemez devam ediyor. Çünkü bu geçmişte öğrendiği bir davranıştır. Anne eğer hala her ağladığında “ne oldu, neyin var” gibi eski tepkisini devam ettirmeye devam ederse çocuğun ağlama davranışı da ister istemez devam edecektir. Hayatta ödüllendirilen davranış devam eder, cezalandırılan davranış yavaş yavaş sönmeye başlar. Bunu nasıl yapacağız? Çocuk ağladığında onu duymamazlıktan geleceğiz, tepki vermeyeceğiz. Çocuğunuz ağladığında göz göze bile gelmeniz doğru değil. Göz göze geldiğiniz an bittiğiniz andır. Sizin kaygılı gözlerle baktığınızı gördüğünde daha beter gür bir sesle ağlayacaktır. Sizin o ortamdan uzaklaşmanız daha doğru olur. Başka bir odaya geçtiğinizde bu işin bittiğini sanmayın elbette ki. Arkadan pıtır pıtır gelen bir çocuk göreceksiniz. Aynı şekilde yine göz göze gelmeden ilgisiz davranışınızı devam ettirmelisiniz. Çocuk ağladığında ve siz ona bakmadığınızda ne zaman susarsa anında dönüp çocuğu ödüllendirin. Yani ağlaması durduğunda ona dönüp “ne oldu benim güzel çocuğum ağlamadan ne isteyecekmiş bakayım?” diyerek onu ödüllendirmiş olacaksınız ve bu davranışı defalarca yaptığınızda davranış değişikliğine gidecektir. Bundan sonra karşınıza alıp “ben seni çok seviyorum, ağlayarak bir şeyleri isteme davranışını sevmiyorum. Annecim bir şey isteyeceğim dediğinde ben sana bakıp ne istediğinle ilgileneceğim. Bir şey istemek için ağlamana gerek yok” şeklinde açıklama yaparsanız ve bu tutumu sürekli aralıksız geri adım atmadan bir süre devam ederseniz çocuğunuzun ağlamadan iletişime geçeceğine inanıyorum.

Klinik Psikolog Sabiha IŞIK