Kişilik kelimesi kökenini eski Yunan tiyatrolarında oyuncuların maskeleri için kullanılan persona sözcüğünden almaktadır. Persona kelimesi eski Yunancada kişinin kendiliğini değil oynadığı karakteri temsil etmektedir. Daha sonra bu kelime insanların kendi gerçek kişiliklerini anlatmak için kullanılmaya başlanmıştır. İnsanlar değişen iç ve dış faktörlere karşı kendilerine özgü bir adaptasyon biçimi geliştirmektedirler. Kişinin çevreye uyum sağlayabilmek amacıyla biliş ve duygularına dayanarak geliştirdiği bu özgün düşünce, duygu ve davranışlar bütününe kişilik denmektedir.

İnsanların genel karakteristik özellikleri, başa çıkma tarzları ve toplumsal çevre ile etkileşim biçimleri çocukluk döneminde belirmeye başlamakta ve normalde ergenlik döneminin sonunda ya da genç yetişkinlik döneminde oturmuş örüntüler halinde belirginleşmektedir. Bu örüntüler bireyin kişiliğini yani bireyin karakteristik özelliklerini oluşturan, kendine özgü ayırıcı özellikler ve davranışlar kümesinin oluşturmaktadır.

Birçoğumuz için yetişkin kişiliği, toplumun talepleri doğrultusunda şekillenmektedir. Çoğu kişilik bozukluğunun genel ayırt edici özellikleri, kişinin benliği ya da benlik duygusu ile ilgili yaşadığı sorunlar ve kişilerarası kronik sorunlardır.

Bundan elli yıl öncesine kadar kişilik bozuklukları tedavi edilemez psikolojik sorunlar olarak görülürken iki binli yılların başı itibariyle kişilik bozuklukları alanında teşhis ve tedavi çalışmaları artmakta ve hastaların toplumsal işlevselliğinin iyileştirilmesi önem kazanmaktadır. Bu yarım yüzyıllık dönemde kişilik bozukluklarının genel geçer bir tanımı yapılmamaktadır. Kişilik bozukluğu tanısı konulabilmesi için öncelikle bireylerin toplumsal uyumunda, iş ve ilişkilerindeki süreklilikte uzun süredir devam eden problemler bulunması gerekmektedir. DSM-5 tanı ölçütleri başvuru el kitabına göre yaygın bir örüntüye sahip olan kişilik bozuklukları en geç erken erişkinlik evresinde başlayan, esneklikten yoksun ve ait oldukları toplumun beklentilerinden sapan içsel yaşantı ve davranışlarla karakterize bir yapıya sahiptir.

Kişilik bozukluğu geçmişten bugüne önemi artan psikolojik, bilimsel ve sosyal bir toplum sorunudur. Toplumda kişilik bozukluklarının görülme oranı %11 ile %23 arasındadır.

Kişilik bozukluğu olan kişilerin benlik saygısı zayıf, çalışma ve sevme yetenekleri belirgin ölçüde azalmakta ve çoğunlukla tıbbi destek aramalarına yol açan stres tepkileri geliştirmektedirler. Bu bireylerin genellikle eğitim düzeyleri düşük olabilmekte, evliliklerinde problemler yaşanabilmekte ve sabit işleri bulunmamaktadır. Ayrıca kişilik bozukluğu olan bireylerde madde kullanımı ve suç işleme oranları yüksektir. Bunun yanı sıra kişilik bozuklukları uzun vadede; kaygı bozuklukları, yeme bozuklukları, somatoform ve disosiyatif bozukluklar ve psikozlar da dâhil olmak üzere birçok psikolojik bozukluğun oluşumuna zemin hazırlamaktadır.

KAYNAKÇA

Köroğlu, E. (2013). DSM-5 Tanı ölçütleri başvuru el kitabı. Çeviri. Hekimler yayın birliği. İstanbul (syf. 327).

Livesley, W. J. (2001). Conceptual and taxonomic issues. In W. J. Livesley (Ed.), Handbook of personality disorders: Theory, research, and treatment (p. 3–38). Guilford Press.

Sayın, A., & Aslan, S. (2005). Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 16(4), 276-283.

Uzman Klinik Psikolog Hatice Büşra Kara

busra.kara@icloud.com