Fobi nedir? Fobi çeşitleri nelerdir?

Dışardan gelen tehlikelere karşı verdiğimiz duygusal yöndeki tepkilere korku adı verilir. Fobilerimiz de hissettiğimiz korkuların bir çeşididir. Bir duruma karşı duyulan korkunun kişinin günlük hayatını olumsuz yönde etkilemesine fobi denir. Fobiler insanlarda sıklıkla görülen anksiyete bozukluklarıdır. Fobisi bulunan insanlara fobik de denilebilir.

Her canlı tehikeli olduğunu algıladığı ve varlığını, yaşamını tehdit eden durumlardan içgüdüsel olarak kaçınır. İşte insan bilinci bu kaçınmayı korku olarak algılar. Korku bir bakımdan ön uyarı mekanizmasıdır. Kişinin tehlikeli olarak algıladığı veya yaşamını tehdit ettiğini düşündüğü durumlardan kaçınamaması veya kaçındığı halde duygusal olarak rahatlayamaması, korkunun kontrolden çıkması anlamına gelir. Kişinin rahatlayamaması sonucu korku ve endişe gitgide artar ve anksiyete görülebilir. Bu anksiyete kişinin günlük hayatını olumsuz yönde etkiler ve kendi dışında işleyen bir mekanizmadır. Bu hale gelindiğinde aslında bizim kendimizi koruma mekanizmamız ve kişinin ön uyarı mekanizması olarak tanımladığımız korku fobiye dönüşür. Kişinin korkuları veya fobileri her zaman bir varlığa veya duruma bağlı olmayabilir.

Fobiler toplumda hastalık olarak değil de, bir kişilik özelliği veya huy olarak algılanır. Bu nedenle tedavi için sağlık kuruluşlarına başvuran kişi sayısı oldukça azdır. Fobiler kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülür.

Fobi belirtileri

Kişinin korku yaşadığı bir olayla, varlıkla veya durumla karşılaşması halinde genel olarak anksiyete belirtileri görülür. Panik atak halinde görülen belirtilerin büyük bir çoğunluğu fobi durumunda da görülebilir. İleri seviyedeki fobik durumlarda kalbin durması, ölüm dahi görülebilir.

Çarpıntı

Yüz kızarması, yüzde kaşınma ve yanma hissi,

Titreme,

Soğuk terleme,

Bulanık görme,

Nefes darlığı,

Ağız kuruluğu,

Yutkunma güçlüğü,

Mide bulantısı,

Bilinç kaybı,

Ani tansiyon düşüşü,

Bayılma

Bunalım,

Sinir krizi,

Şok vb. belirtiler görülebilir.

Fobilerin tedavisi

Fobi durumu hastalık olarak algılanmadığı için tedavi olma isteği çok nadir görülse de fobiler için de tedavi yöntemleri vardır. Fobi tedavileri genellikle hem ilaç ile hem de psikoterapi ile yapılır. İlaç tedavi kendi başına yeterli olmadığı için genellikle bu iki tedavi yöntemi aynı anda uygulanır. İlaç tedavisi için antidepresan ilaçlar kullanılır. Fobi tedavisinde sıklıkla başvurulan yöntemlerden biri de kişinin korkusuyla yüzleşmesinin sağlanmasıdır. Bu tedavi yönteminde kişinin onda korku yaratan veya fobi haline gelmiş, anksiyeteye neden olan durumların üstüne giderek anksiyeteyi nasıl yaşadığını hatta yaşadığı bu anksiyeteyle nasıl başa çıkabileceğini görmesi beklenir.

FOBİ ÇEŞİTLERİ

Agirofobi: Bir caddede karşıdan karşıya geçme korkusuna denilir. Bu fobiye sahip olan kişiler özellikle de yaya geçitlerinde büyük korku yaşarlar.

Panfobi: Her zaman var olan bir kötülüğe inanma ve bunun sonucunda da her şeyden korkma durumudur. Tıp literatüründe bu durum fobi olarak geçmez.

Ranidafobi: Kurbağalardan korkmaktır.

Ksantofobi: Bazı renkler insanı istemsiz bir şekilde tedirgin edebilir ve bu da sarı renge duyulan tedirginlik halidir. Bu fobi insanda psikolojik hatta hormonal olarak rahatsızlık yaratabilir.

Obesofobi: Bu fobi insanların şişmanlamaktan fazla şekilde korkması olarak tanımlanır.

Pogonofobi: Sakallardan veya sakallı kişilerden korkma durumudur. Bu fobi kişilerin çocukluk döneminde yaşadığı sakallı kişilerle alakalı kötü bir olaya işaret ediyor olabilir.

Halitofobi: Obsesif kompülsif bozukluk yaşayan kişilerde sıklıkla görülen bu fobi kötü nefes fobisi olarak tanımlanır.

Globofobi: Balonlardan özellikle de balonların patlamasından korkulmasıdır. Bu kişiler balon olan bir ortama girdiğinde büyük tedirginlik yaşarlar.

Gametofobi: Kişilerin evlenmekten korkmasıdır. Bu fobiye sahip olan kişiler genellikle bir ortamda odak olmayı sevmeyen ve sosyal hayatlarında sıkıntılar yaşayan kişilerdir.

Jinofobi: Çocukluk döneminde anne, abla, öğretmen veya kişide büyük etkisi bulunan herhangi bir kadınla alakalı kötü anıları bulunan, bu kişilerden kötü muamele gören kişilerde sıklıkla görülen kadınlardan korkma durumudur.

Seksofobi: Kişinin cinsel aktivitelerden veya cinsel organlardan korkmasıdır. Geçmişte yaşanmış kötü anılar, aile eğitimi veya dinsel ve toplumsal baskılar kişide bu fobinin oluşmasını tetikler.

Aritmofobi: Çocukluk veya gençlik döneminde matematikle alakalı kötü anıları bulunan kişilerde sıklıkla görülen sayılardan korkma durumudur.

Nomofobi: Günümüzde çok yaygın şekilde görülen telefonsuzluktan korkmak olarak adlandırılan fobidir. Bu fobiye sahip olan kişiler telefonu yanında olmadan dışarıya çıktığında kendini tedirgin, gergin hissedebilir ve bu durumdan büyük korku duyar.

Triskaidekafobi: Özellikle Batı ülkelerinde sıklıkla görülen bu fobi 13 sayısından korkmak anlamına gelir. Batı kültüründe 13 sayısının uğursuz olduğu düşünülür fakat bu düşünce bizim kültürümüzde yaygın değildir.

Tafefobi: Mezarlardan korkmak ve diri diri gömülme korkusu taşımak anlamındadır. Bu fobisi olan kişiler öldüklerinin sanılması ve bu nedenle gömülme korkusu taşırlar.

Teknofobi: Gelişmiş olan teknolojiden korkmaktır. Son günlerde teknolojide görülen büyük yenilikler ve yapay zekanın oldukça geliştirilmesi bu fobiyi taşıyan kişilerin tedirginlik ve gerginlik düzeyinin artmasına neden olur. Yapay zekanın ilerlemesi ve kötü bir hal alması bu kişilerin en büyük korkuları arasındandır.

Venüstrafobi: Bu fobi güzel kadınlardan korkmak olarak bilinir. Bu fobiye özgüvensizlik neden olabilir. Bu fobiyi taşıyan kişiler karşılarındaki güzel buldukları kadının gözlerine bakmakta bile zorlanabilir.

Tetrafobi: Özellikle de Doğu Asya ülkelerinde görülen bu fobi dört sayısından korkmak anlamındadır. Doğu Asya ülkelerinde bu fobi o kadar yaygındır ki bazı asansörlerde dört sayısı yoktur.

Roller Coaster Fobisi: Yükseklikten, hissedilen basınçtan ve yüksek hızdan kaynaklı görülen bir fobidir. Bu fobiye sahip kişiler Roller Coaster'a bindikleri zaman kendilerini güvensiz ve çaresiz hissederler.

Androfobi: Çocukların veya gençlerin baba, abi veya öğretmen gibi hayatındaki önemli erkek figürlerden gördüğü kötü muamele veya bu kişilerle yaşadığı kötü anılar sonucu oluşabilen erkeklerden korkma olarak tanımlanan fobidir.

Kronofobi: Zaman kavramına veya zamanın ilerleyişine karşı duyulan korkudur.

Koumpounophobia: Giyinme konusunda kişilerin büyük sıkıntılar yaşamasına neden olan bu fobi kıyafetlerin düğmelerinden korkmak anlamına gelir.

Kimofobi: Kişilerin küçük veya büyük fark etmeksizin dalgalardan korkmasıdır.

Apifobi: İnsanlarda sıklıkla görülen bu fobi arılardan korkma durumudur. Çocukluk döneminde kendisinin veya yakın çevresinde bulunan bir kişinin arı tarafından sokulması kişide bu fobinin görülmesini tetikleyebilir.

Asimetrifobi: Sıklıkla karşılaşılan bu fobi de simetrik olmayan cisimlere karşı duyulan korkudur.

Atelofobi: Kişinin kusursuz olamamaktan korkmasıdır.

Arakibutirofobi: Görülen en ilginç fobilerdendir. Kişinin fıstık ezmesi yerken fıstık ezmesinin damağına yapışmasından korkmasıdır.

Manyofobi: Kişinin yakın çevresinde psikolojik sorunlar yaşamış veya yaşamaya devam eden kişilerin bulunması sonucu oluşabilen kişinin delirmekten korkması durumudur.

Paraskavedekatriafobi: Ayın 13'ü ve cuma gününe denk gelen günlerden korkmak anlamındadır.

Peladofobi: Küçük yaşlardaki çocukların kel olan kişilerden etkilenmesi sonucu görülen kel kişilerden korkma veya kelleşmekten korkma durumudur.

Fobofobi: Bu kişiler yeni korkular edinmekten korkarlar ve bu nedenle kendilerini korkutacak yeni bilgiler edinmekten uzak dururlar.

Pentherafobi: Evli insanların kaynanalarının hayatlarına fazla etkisi bulunmasından korkmasıdır.

Politikofobi: Politikacılardan korkma durumudur.

Takofobi: Yüksek hızdan korkulmasıdır.

Transfobi: Genelde homofobik kişilerde görülen bu fobi transseksüel bireylerden korkulmasıdır.

Tripanofobi: Özellikle çocuklarda sıklıkla görülen bu fobi iğne veya aşıdan korkulması durumudur.

Gefirofobi: Köprülerden korkmak anlamına gelir ve bu fobiyi taşıyan kişiler köprülerin üzerinden geçmekten çekinirler.

Helyofobi: Güneşten, güneş ışığından veya parlak olan ışıklardan korkulmasıdır bu fobi günlük hayatta birçok probleme neden olabilir.

Hipnofobi: Genelde dengesiz hayat süren veya sıklıkla kabus gören kişilerde görülen bu fobi uykudan korkulmasıdır.

Filemafobi: Birini öpmekten veya öpülmekten duyulan gerginliktir.

Eisoptrofobi: Kendisinin veya bir başkasının yansımasını aynada görme korkusu olarak tanımlanır.

Ablütofobi: Genellikle küçük yaştaki çocuklarda görülen yıkanma korkusudur.

Pediofobi: Oyuncak bebeklerden korkulmasıdır. Bu fobiye sahip kişilerin robotlardan veya vitrin mankenlerinden de korktuğu görülebilir.