Cinsel kimlik; bireyin sahip olduğu kendi bedenini ve benliğini belli bir cinsiyet içinde kabul edişi; duygu ve davranışlarında buna uygun biçimde olan eğilimidir. Yani kişinin kendini erkek ya da kadın hissetmesidir. Cinsiyet; kişinin erkek ya da kadın olduğuna işaret eden anatomik ve fizyolojik özellikleridir. Genital organlar, hormonlar ve cinsiyet karakterlerinden oluşur.

Cinsel rol ise; kadın ve erkek arasında farklı olan davranışların örüntüsüdür (Oyun, iş seçimi, sosyal ilişkiler,flört ve seksüel davranışlar).

Cinsel yönelim; kişinin genel olarak kadına ya da erkeğe cinsel olarak ilgi duymasıdır (eşcinsel, heteroseksüel, biseksüel).

Cinsel Kimlik Gelişimi

İnsanlarda temel cinsel kimlik 2 yaş sonlanmadan oturur. Cinsel kimliğin gelişimi çevreden etkilenir. Cinsel roller de 4-5 yaş civarında netleşmeye başlar. Cinsel kimliğinden hoşnut olmama; kişinin doğduğunda sahip olduğu cinsiyetinden memnun olmaması, diğer cinsiyetin bedenine sahip olmak istemesi ve diğer cinsiyete ait görülmesidir. Erkeklerde %2, kızlarda %1-1,5 olarak görüldüğü tahmin edilmektedir. Farklı sorunlar nedeniyle kliniğe başvuran çocuklarda karşı cinsten olmayı arzu edenlerin sayısı daha yüksektir. Bu yakınmalarla başvuran kızlarda yakınmalar daha şiddetlidir.İlk belirtiler okul öncesi dönemde başlar. Bazı olgularda 2 yaşına gelmeden de karşı cinsin elbiselerine ilgi olduğu bildirilmektedir.

Erkek çocuklarda kız olmak isteme, pipisinin olmasından hoşlanmama, kızların giysilerini giymek isteme, oyunlarda kız rolleri alarak erkek rollerden kaçınma, kız oyuncakları ile oynama ve erkek oyuncaklarını reddetme, kadınsı davranışlar sergileme, oyun arkadaşı olarak kızları tercih etme, erkek oyunlarından hoşlanmama sıklıkla görülen belirtilerdir.

Kız çocuklarda da benzer şekilde erkek olmak isteme, erkek olduğunda ısrar etme, penisinin olmasını isteme, ayakta işeme, kız giysilerini reddedip erkek giysisi giyme isteme, oyunlarda erkek rolü alarak kız rollerinden kaçınma, erkek oyunlarını oynama ve kız oyunlarından kaçınma, erkeksi tavırlar ortaya koyma görülebilir.

TEDAVİ

Cinsel kimlik sorunlarına yaklaşım genellikle çocuk ve ergenlerde farklıdır. Tedavilerin etkinliği yaşla birlikte azalır.

Genellikle ciddi evlilik sorunları ve ebeveyn psikopatolojilerini ele almak en etkili tedavi yöntemidir.

Tedavide iki kısa süreli hedef var.

1-toplum dışı ilan edilmeyi ve çatışmayı azaltmak

2-altta yatan psikopatolojiyi hafifletmek

Cinsel Kimlik Bozukluğu (CKB)

Uzun süreli hedefler ergenlik sonrası cinsel huzursuzluk ve zarar görmesini engellemek

Çeşitli tedavilerle takip edilen hastalarda homosexüel ve bisexüel eğilimleri tedavi almayanlara göre farklılık göstermiştir.

Çocuğa yaklaşımda önemli noktalar:

Çocuğun her iki ebeveyniyle etkileşimi

Evdeki sosyal çevresi

Cinsiyet rolleri ile ilgili algıları

Yaşıtlarıyla ilişkileri

-          Cinsel kimlik sorunlarına yaklaşım genellikle çocuk ve ergenlerde farklıdır. Bu yaklaşımların etkinliği yaşla birlikte azalır.

Cinsel kimliğinden hoşnut olmayan çocukların ebeveynlerinin ruhsal sorunlarını ve ciddi evlilik sorunlarını ele almak en etkili tedavi yöntemidir. Çocukların ayıplanmaması, cinsiyetine kültürel olarak uymayan davranışları için baskı yapılmaması, her iki cinsiyetin kullandığı oyuncak ve giysi seçimi önemlidir. Okul öncesi yaşlarda cinsel kimliğinden hoşnut olmayan çocukların özellikle belirtileri hafifse yaşla beraber bu belirtiler önemli düzeyde azalabilir. Danışmanlık verilirken ebeveynlerin gerçekle uyumlu olmayan kaygılarının azaltılması büyük önem taşımaktadır.

Ergenlikle birlikte cinsel yönelim oturmaya başlar. Cinsel kimliğinden hoşnut olmayan ergenlerin ebeveynleri çoğunlukla çocuklarının bu durumunun tamamen değişmesi için ruh sağlığı kliniklerine getirirler. Bu değişim her zaman mümkün olmasa da bu ergenlerin ruhsal destek almalarını gerektiren önemli sorunlar vardır. Bu ergenler çok yoğun ruhsal çatışmalar yaşamaktadır. Terapilerin en temel hedefi ruhsal çatışmaları azaltmak, toplumsal dışlanmayı azaltacak çalışmalar yapmak ve eşlik eden ruhsal sorunların tedavisidir. Uzun vadede ise cinsel kimliği ile barışık olması, kendini sadece cinsel kimlik üzerinden değerlendirmeme, cinsel kimlik karmaşasını azaltmak için riskli cinsel deneyimler yaşamaması ve zarar görmesini engellemeye yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Akran ilişkisi ile ilişkili sorunlara ele alınıp ve bu çocuklarda sıkça rastlanan akran zorbalığına yönelik önlemler üzerinde çalışılabilir.

Cinsel kimliğinden hoşnut olmayan çocuk ve ergenlerin yanı sıra ebeveynlerine de detaylı bir psikoeğitim vermek gerekir. Ailenin durumu uygun şekilde ele alması, uygun yaklaşım sergilemeleri, sosyal çevrenin ruh sağlığına olumsuz etkilerinin azaltılması ve ebeveynlerin cinsiyet rolleri ile ilgili algıları üzerinde çalışılmaktadır.