22/08/2018
Insan dogumuyla beraber genetik kodlamalari ile bu dunyaya tasidigi en onemli yapilarindan bir tanesi kisiligidir. Kisilik; bireylerin genetiginde kodlu olan mizac ozelliklerini temel aldigi ve zaman icinde sosyalesme ve ogrenmeye bagli olarak gelistigi bir yapidir, bu gelisim kisinin dogustan getirdigi kisilik ozellikelerinin uzerine eklenerek devam eder ve son noktada olusan ve kisiye sosyal ortamda tanimlayan kisilik ozelliklerinin toplamina karekter denir. Bireylerin surec icinde olusan karekter ozellikleri onun hayata bakisini, olaylari yasayis bicimini, nesne ve kisilerle olan iliskisini, hayata karsi gelistirdigi felsefik ve ideolojik yapilarin olusmasinda ana rolu oynar. Burada esas nokta kisilik ve mizac ozelliklerinin dogustan geldigidir. Ancak mizac ve kisilik ozellikleri araci ile olusturulan karekter yapisi ise sonradan olusur, ve bu olusum kisiligin saglikli gekismesine bagli olarak zaman icinde sekillenir. Aslinda toplum icinde karektersiz olarak nitelendirilen bir insanin yasadigi sorunun temeli, kendi kisiligine uygun bir yasanti, bakis acisi, davranislarini-dusuncelerini-duygularini sekillendiren bir felsefik/ideolojik referans noktasi olusturamamsindan kaynaklanan bir bosluk hali sonucundaki kararsizlik halidir. Boyle bir kisi kendi ic dunyasinda kendisinin nasil bir insan oldugu sorunsalini dahi daha cozemediginden disariya istikrarli bir karekter profili cizemez. Aslinda cozmesi gereken nokta dogustan getirdigi kisilik ve mizac ozelliklerini fark etmesi ve buna uygun bir sosyal ortamda kendisini ifade edebilme olanagi bulmasina baglidir, burada kritik kelime kisinin kendisini ifade edebilecegi bir ortami bulabilmesidir, bu nokta okadar hayati oneme sahiptir ki, beden icin oksijenlenmek neyse kisilik gelisimi ve sonucunda karekter olusumu icin kendini ifade edebilmek ayni oneme sahiptir. Basit bir mantikla dusunuldugunde , baskici bir ailede buyuyen bir cocugu dusunelim, bu cocuk kendi dogrularini, rahatca soyleyemedigi bir ortamda surekli baski nesnesinden azar isitmemek icin farketmeden inanmadigi seyleri savunur hatta bunlara korukorune bagli bulabilir kendini, cocukluk caginda bu surecler farkindaliksiz bir sekilde isler ancak blue cagiyla birlikte artik kisi bu sureclerin sonucunu yasamaya baslar, cunku artık kendi ailesinin korunakli dunyasinin disinda kocaman bir dunyayla basbasa kalir, farkli insanlar farkli sosyal ozellikler arasinda kendisini konumlandiramaz, cunku o ben kimim sorusuna dogru cevaplari verebilecek yasantiya sahip degildir, o kendisini nehirde yuzen akintiyla hareket eden bir agac yapragi gibi caresiz hisseder, cunku onla teklif edilen herhangi bir sey karsisinda hayir yada evet diyebilecek referans yasantilari yoktur. Iste bu sureci yasayan cocuk saglikli bir kisilik gelisimi yasamamis ve buna bagli olarak saglikli bir karekter olusturamamis tirnak icinde karektersiz bir kisidir, her nekadar karektersiz kelimesini biz bir hakaret ve argo olarak kullansak da aslinda kisilerin hayat icinde yasadiklari trajedinin adidir, kendini ifade edememenin sonucudur, bir tanilamadir, ve temelinde muhakak ki bir kisilik bozuklugu barindirir. Bu noktada kisilik bozukluklari uzerinde durmanin faydali olacagi dusuncesindeyim;Kisilik bozuklugu nedir?
literature baktigimizda kisilik bozuklugunu su sekilde tanimladigini goruruz; kisilik bozuklugu,uzun dönemli, şiddetli ve dirençli düşünce ve davranış kalıplarıyla karakterize olmuş tekrarlayici ve inatci dusunme tarzidir.Kişilik bozukluklarının tanımlanması ve kategorize edilmesi zordur. Kökeni genetik veya çevresel olabileceği gibi, hem kalıtsal hem de çevresel olabilir. Kişisel bozuklukların tanımında kişinin içinde bulunduğu kültürel ve sosyal ortam çok önemlidir. Bir durumun kişilik bozukluğu olarak teşhis edilmesi için kişisel ve/veya sosyal yaşamında önemli oranda sıkıntı ve bozukluğa yol açacak bir davranış düzeni bulunmalıdır. Bu tanimlamadan anlasilacagi uzere kisi gundelik hayatini yasarken olusturdugu dusuncelerle hayata bakis acisi gelistirir, ornegin cocuklari sevmeyen bir yetiskin dusunun ona sordugunuzda bu durumu o buyuk ihtimalle cok ses yapiyorlar ondan sevmiyorum diyecektir ancak cocuklugunda bir travmatik yasantiya bagli olarak salt cocukluk donemine karsi travmatik bir tepki olarak cocuklari sevmedigini o an farkedemeyecektir, bunu fark edebilmek icin psikoterapiye ihtiyac vardir, yani kisi kendi duygulanimlarina-dusuncelerinine - davranislarina zaman icinde okadar alisir ve kendi parcasi olarak gorur ki bunun altinda bir kisilik bzouklugu hastaliginolabilecegini dahi dusunemez.
Ta ki cok ciddi hayat problemleri yasayana kadar , ozaman birseylerin yanlis gittigini anlamaya baslar, alkolizme, suca bulasma, siddetin oldugu evlilik yasantilari, kronik yalnizlik, asosyal yasanti, surekli is degistirme gibi deneyimeler kisilerin bir sorun oldugunu dusunmesine ndn olur islevsiz yasantilarini fark ettiklerinde tedavi arayisina baslarlar.
Bu konu cok uzun bir konudur bu makalemde temel hatlariyla anlatiklarimi merak edenler icin daha detayli arastirmalarini oneririm veyahut bir uzmandan yardim almalarini oneririm.
Kisilik bozukluklarinin siniflandirilmasi;
Literature gore kisilik bozukluklarini su sekilde siniflandirmaktayiz;
Kişilik bozuklukları 3 gruba ayrılır.
1.Grup: Paranoid Kişilik Bozukluğu, Şizoid Kişilik Bozukluğu, Şizotipal Kişilik Bozukluğu''''ndan oluşan guruptur.
2.Grup: Antisosyal Kişilik Bozukluğu, Borderline Kişilik Bozukluğu, Histeriyonik Kişilik Bozukluğu ve Narsistik Kişilik Bozukluğu''''ndan oluşan gruptur.
3.Grup: Çekingen Kişilik Bozukluğu, Bağımlı Kişilik Bozukluğu ve Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğundan oluşan gruptur.
Yukarida aciklanan bu uc grup kisilik bozukluklarinin semptomlarinin kendinizde bulunup bulunmadigini anlayabilmek adina arastirma yapmanizi oneririm, arastirmaya tesvik etmemin en temel sebebi kisinin ilk once kendisinde bundan once normal olrak kabul ettigi ancak yasam icinde artik yikici durumlar yaratan kisilik ozelliklerini fark etmesinin onemindir, bazi kisilik bozuklugu semptomlari okadar gucludur ki kaii bunu felsefi bir icsel sorgulamayla farkedemeyebilir bu durumlari genelde sorunu yasayan kisilerin cevresinde bulunanlar fark ederek bir uzmana basvururlar, o nedenle bu alanda fikir sahibi olmaniz hem kendi ruh sagliginiz acisindan hemde cevrenizdeki sevdiklerinizin ruh sagligi acisindan farkindalik saglmak icin arastirmanizi oneririm.
Kisilik bozukluklarinin tedavisi?
Kisilik bozukluklarinin tedavisinden once en onemli nokta dogru bir tanilama yapilabilmesidir, bu nedenle alaninda kendisini ispatlamis bir ruh sagligi doktorundan psikiyatristen sorunun tanilanmasi icin yardim almanizdir, dogru tanilama dogru tedavi ve yonlendirme icin cok onemlidir, tanilamanin sonucunda kisinin sorununa bagli olarak ilac ve psikoterapi tedavileri uygulanir, kaiilik bozuklugu sorunun tedavisi zaman isteyen ve katilimcinin istikrar gostermesine bagli olarak sekillnecek bir surec oldugundan hasta/danisan klinik uzman uyumu bu noktada cok onemlidir.
Son olarak su konu uzerinde durmanin faydasi var, kisinin zaman icinde gelistirdigi kisilik ozelliklerine bagli saglikli yapilar kisinin kisilik ozellikleridir yani disa donuk hayat dolu bir yapiya sahip bir insan illaki hiperaktivite bozuklugu gostermek zorunda degildir, iste bu noktada yasanilan bir durumun ksiilik bozuklugumu yoksa kisilik ozelligi mi olsugunun iyi ayirt edilmesi gerekmektedir.
Uzm.Klinik Psikolog Osman İLHAN
